Wkład komandytariusza do spółki komandytowej

Zakładanie, przekształcanie, rejestracja spółek

Czy wniesienie własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości jako wkładu niepieniężnego (czyli aportu) do spółki kapitałowej podlega jakimś dodatkowym wymogom?

Prawo własności lub użytkowania wieczystego ma zdolność aportową, tzn. może być przedmiotem wkładu niepieniężnego do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej, wnoszonego na pokrycie udziałów zarówno przy zakładaniu spółki jak i przy podwyższaniu kapitału zakładowego lub akcyjnego. Na gruncie nie obowiązujących już przepisów kodeksu handlowego (rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r.; Dz. U. 1934 r. Nr 57 poz. 502) przyjmowano jednoznacznie, że do skutecznego przeniesienia własności (użytkowania wieczystego) nieruchomości, stanowiącej przedmiot aportu, niewystarczające jest sporządzenie umowy spółki ze wskazaniem tego aportu wnoszonego przez wspólnika, lecz konieczne jest złożenie przez wspólnika wnoszącego do spółki nieruchomość dodatkowego oświadczenia w formie aktu notarialnego, obejmującego jego zgodę na przejście własności czy użytkowania wieczystego (co do formy przeniesienia własności nieruchomości oraz użytkowania wieczystego, patrz wyjaśnienie: Forma umowy przenoszącej własność nieruchomości). Stanowisko takie uzasadniano tym, że od chwili sporządzenia umowy spółki, ale przed jej zarejestrowaniem przez właściwy sąd, spółka jest spółką w organizacji, ale nie posiada osobowości prawnej, a więc wątpliwe wydaje się nabywanie przez nią praw i obowiązków we własnym imieniu. Spółka uzyskuje osobowość prawną dopiero w chwili rejestracji, to jest w dacie postanowienia sądu o wpisie do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Wobec tego uważano, że treść umowy spółki ze wskazaniem nieruchomości jako aportu wnoszonego przez wspólnika należy traktować jako zobowiązanie tego wspólnika do przeniesienia własności nieruchomości na spółkę po jej rejestracji. Interpretacja taka znajdowała pełne pokrycie w orzecznictwie (np. wyrok Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 1997 r.; I CKU 53/96; Prokuratura i Prawo 1997 r. nr 10 poz. 37 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1991 r.; III CZP 128/91; OSNCP 1992 r. nr 6 poz. 106).

Poważne wątpliwości budzi jednakże omawiany problem na gruncie przepisów kodeksu spółek handlowych. Przepis art. 167 § 1 pkt 2 kodeksu spółek handlowych stanowi bowiem, że do wniosku o zarejestrowanie spółki zarząd zobowiązany jest dołączyć obok innych dokumentów również "oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione." 

Obowiązujący do dnia 31 grudnia 2000 r. przepis art. 167 § 1 pkt 2 kodeksu handlowego nakazywał tymczasem zarządowi przedłożenie oświadczenia, że "udziały pieniężne zostały wpłacone i przejście wkładów niepieniężnych na spółkę z chwilą zarejestrowania jest zapewnione". Taka treść tego oświadczenie zgodna była z trybem postępowania dotyczącym przeniesienia własności nieruchomości na spółkę oraz przedstawioną interpretacją.

Z porównania cytowanych regulacji wynikałoby, że w obecnym stanie prawnym wniesienie wszystkich wkładów przez wspólników, w tym również przeniesienie własności wkładów niepieniężnych - również nieruchomości - musi nastąpić jeszcze przed złożeniem wniosku o rejestrację spółki, gdyż zarząd musi co do tego złożyć stosowne oświadczenie. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do wniosku, że zarząd musi złożyć oświadczenie nieprawdziwe, zapewniające że wkłady niepieniężne zostały wniesione. Omawiany przepis pozostaje jednakże w sprzeczności z zarówno z wcześniej prezentowanym stanowiskiem orzecznictwa, przepisami kodeksu cywilnego o przeniesieniu własności nieruchomości oraz o osobowości prawnej. Kodeks spółek handlowych wprowadził wprawdzie wyraźną regulację dotyczącą spółki w organizacji (art. 161 kodeksu spółek handlowych), nie posiada ona jednakże osobowości prawnej. Przedstawiona wątpliwość nie została dotąd rozstrzygnięta przez orzecznictwo ani doktrynę. Jedynym rozwiązaniem wydaje się przyjęcie, że jeszcze przed rejestracją spółki własność nieruchomości stanowiącej aport powinna być przeniesiona na spółkę w organizacji. Może to nastąpić w tym samym akcie notarialnym, który zawiera umowę spółki (akt założycielski spółki) lub w odrębnym akcie. Taka też jest obecna, dość powszechna praktyka i stanowisko sądów rejestrowych. Niemniej jednak sytuację tą należy ocenić negatywnie.

Zobacz także wyjaśnienia co do opodatkowania wniesienia nieruchomości do spółki: Wniesienie aportu do spółki - opodatkowanie, Odliczenie podatku naliczonego przy zakupie środka trwałego, wniesionego następnie jako aport do spółki cywilnej, Wniesienie aportu do spółki powinno być udokumentowane.

 

Autor: Marcin Kubala

 

Zakładanie, przekształcanie, rejestracja spółek

Wkłady wnoszone do spółki komandytowej

Stosownie do postanowienia art. 3 kodeksu spółek handlowych, wspólnicy spółki komandytowej - podobnie jak wspólnicy wszystkich innych spółek handlowych - przez zawarcie umowy spółki zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa tak stanowi, przez współdziałanie w inny sposób. Mając na uwadze treść przywołanego przepisu oraz treść art. 105 pkt 4 kodeksu spółek handlowych, należy przyjąć, że oznaczenie wkładów wnoszonych przez wszystkich wspólników (komplementariuszy i komandytariuszy) jak również określenie ich wartości stanowi składnik przedmiotowo istotny (essentialia negotii) umowy spółki komandytowej. W konsekwencji zasadne jest zatem twierdzenie, że wniesienie wkładów stanowi niezbędny warunek powstania i istnienia spółki. Dodatkowo należy podkreślić, że za sprawą przepisu art. 50 kodeksu spółek handlowych, który w związku z odesłaniem z art. 103 kodeksu spółek handlowych, znajdzie zastosowanie do spółki komandytowej, wkłady decydują także o udziale kapitałowym poszczególnych wspólników w majątku spółki. Przywołany przepis stanowi bowiem wyraźnie, że udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu.

Wkłady wspólników do spółki komandytowej oraz zasady ich wnoszenia określają przepisy art. 48 i 49 w zw. z art. 103 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z postanowieniem art. 48 § 2 kodeksu spółek handlowych, wkład wspólnika do spółki może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki. Tak sformułowany przepis pozwala przyjąć, ze wkład wspólnika do spółki komandytowej mogą stanowić nie tylko prawa majątkowe (tj. pieniądze czy prawa własności rzeczy ruchomych i nieruchomych etc.), ale również wykonywanie pracy lub świadczenie usług.

Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę (art. 48 § 3 kodeksu spółek handlowych). Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że jeżeli umowa spółki nie zawiera odmiennych postanowień, prawa majątkowe, które wspólnicy zobowiązali się wnieść do spółki tytułem wkładu przechodzą na spółkę z chwilą jej zarejestrowania (por. A. Kidyba w: "Prawo handlowe, Tom II - Spółka komandytowa", Warszawa 2001, s. II/F/45). W przypadku, gdy wspólnik zobowiązał się wnieść tytułem wkładu do spółki rzeczy inne niż pieniądze na własność lub do używania, wówczas do jego obowiązku świadczenia i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotu wkładu stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży lub o najmie (art. 49 § 1 kodeksu spółek handlowych).

Przytoczone unormowania odnoszą się bezpośrednio do wszystkich wspólników spółki komandytowej (na temat wspólników zobacz wyjaśnienie: Komplementariusz i komandytariusz w spółce komandytowej), z zastrzeżeniem jednak przepisów art. 107 i 108 kodeksu spółek handlowych, które w sposób szczególny regulują kwestie związane z wkładami komandytariuszy. Art. 107 § 1 kodeksu spółek handlowych (powielający niejako treść art. 105 pkt 4 kodeksu spółek handlowych) wymaga, aby w przypadku, gdy wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określała przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świadczenie niepieniężne (zobacz wyjaśnienie: Wniesienie wkładu przez komandytariusza). Jak słusznie zwrócono uwagę w literaturze w komentowanym przepisie niepotrzebnie zawężono pojęcie aportu do pojęcia świadczenia, podczas gdy aport oznacza po prostu wkład niepieniężny (zob. A. Kidyba w : "Prawo Handlowe, Tom II - spółka komandytowa", Warszawa 2001, s. II/F/ 44; J. Naworski w: J. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, "Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółki osobowe", Warszawa 2001, s. 270). W związku z powyższym należy stwierdzić, że dorobek naukowy doktryny i orzecznictwa sądowego dotyczący wkładów niepieniężnych w spółkach kapitałowych może zostać odpowiednio zastosowany także do przedmiotu wkładu niepieniężnego komandytariusza. Wkładem komandytariusza do spółki może zatem być (w szczególności): prawo własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, a także udział we współwłasności, użytkowanie wieczyste, majątkowe prawa autorskie, prawa majątkowe na dobrach niematerialnych, np. patenty, wzory użytkowe, know-how (zob. postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 2 lipca 1990 r. - XIV GR 1/90, OG 1991 nr 2 s. 8), wierzytelności wspólnika, w tym również wierzytelności w walutach obcych (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 26 marca 1993 r. - III CZP 20/93).

W art. 107 § 2 kodeksu spółek handlowych określono kategorię tzw. warunkowych wkładów komandytariusza do spółki komandytowej, którymi są:

- zobowiązanie do wykonania pracy,

- zobowiązanie do świadczenia usług na rzecz spółki oraz,

- wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki, tzw. prowizja grynderska.

Mogą one stanowić wkład komandytariusza jednakże tylko wówczas, gdy wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej. Innymi słowy, jeżeli komandytariusz zobowiązuje się wnieść do spółki wkład (pieniężny lub aport), a wartość tego wkładu jest co najmniej równa (lub wyższa) od sumy komandytowej, to wymienione wyżej zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki mogą stanowić wkład do spółki (zobacz wyjaśnienie: Suma komandytowa a wkład). Jak wynika z analizy komentowanego przepisu wkłady w postaci pracy lub usług nie wpływają zatem w żaden sposób na odpowiedzialność osobistą komandytariusza. Wnosząc taki wkład do spółki, komandytariusz w zamian za większą wartość wkładów w stosunku do swojej odpowiedzialności, może jednak otrzymać od spółki szczególne przywileje, np. w zakresie dywidendy. Jeżeli komandytariusz po spełnieniu warunków z art. 107 § 2 kodeksu spółek handlowych (tj. po wniesieniu wkładu pieniężnego lub aportu w wysokości co najmniej równej sumie komandytowej) zdecyduje się na zobowiązanie do wykonywania pracy lub świadczenia usług, to będzie to wymagało wyraźnego zapisu w umowie spółki określającego zarówno rodzaj świadczonej pracy (usługi), jak i jej wartość. Jeżeli więc przedmiotem wkładu ma być praca lub świadczenie usług przez np. 12 miesięcy w wymiarze 8 godzin dziennie, gdzie stawka za 1 godzinę ma wynosić 10 zł, to wkładem komandytariusza staje się nie tyle zobowiązanie, ile realna wartość obliczona jako iloczyn liczby miesięcy i sumy dni pracy miesięcznie, pomnożony przez 80 zł (A. Kidyba w: "Prawo handlowe, Tom II - Spółka komandytowa", Warszawa 2001, s. II/F/46). W art. 107 § 3  kodeksu spółek handlowych, przesądzono natomiast, że wkładu komandytariusza nie mogą stanowić udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ani akcje w spółce akcyjnej, jeżeli jest on wspólnikiem tych spółek, a spółki te są jednocześnie komplementariuszami w spółce komandytowej.

Z analizy przytoczonych wyżej przepisów wynika, że wszyscy wspólnicy spółki komandytowej muszą zobowiązać się do wniesienia wkładów. Należy więc jednoznacznie stwierdzić, że niedopuszczalna będzie tzw. "bezwkładowa" spółka komandytowa. Zakaz istnienia de lege lata bezwkładowych spółek osobowych wynika przede wszystkim z treści art. 3 kodeksu spółek handlowych. Jednak w odniesieniu do spółki komandytowej zasada ta ulega dodatkowemu wzmocnieniu za sprawą art. 108 § 2 kodeksu spółek handlowych, który stanowi wyraźnie, że postanowienie wspólników zwalniające komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne. W tym miejscu pojawia się pytanie, czy dopuszczalne będzie zatem zwolnienie komplementariusza z obowiązku wniesienia wkładu. Wnioskując a contario z treści art. 108 § 2 kodeksu spółek handlowych, należy dopuścić taką możliwość, pod warunkiem jednak, że zwolnienie od wniesienia wkładów dotyczy tylko niektórych wspólników. Takie stanowisko spotkać można również w doktrynie (por. np. J. Jacyszyn, "Wzory dokumentów spółek prawa handlowego", Bielsko Biała 1999, s. 100; J. Naworski w: J. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, "Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółki osobowe", Warszawa 2001, s. 265).

W razie, gdy wspólnicy nie zamieszczą w umowie spółki stosownych zapisów, które będą określać wartość wniesionych przez nich wkładów, to w myśl ogólnej zasady wynikającej z treści art. 48 § 1 w zw. z art. 103 kodeksu spółek handlowych przyjmuje się, że ich wkłady są równe.

Zobacz wyjaśnienia:

- Obniżenie sumy komandytowej

- Suma komandytowa

 

Autor: Norbert Kraj

 

Zakładanie, przekształcanie, rejestracja spółek

Wniesienie wkładu przez komandytariusza

Jednym z obowiązków każdego wspólnika spółki komandytowej, w tym komandytariusza jest obowiązek wniesienia wkładu do spółki (art. 112 § 1 kodeksu spółek handlowych). Co więcej zgodnie z treścią art. 108 § 2 kodeksu spółek handlowych, postanowienie wspólników zwalniające komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne. Obowiązek wniesienia wkładu przez komandytariusza jest obowiązkiem bezwzględnym, z którego komandytariusz nie może zostać zwolniony przez wspólników. Ponadto podkreślenia wymaga fakt, iż komandytariusz jest zobowiązany do rzeczywistego wniesienia wkładu do spółki, co oznacza, że do wykonania tego obowiązku nie wystarczy jedynie zamieszczenie w umowie spółki zobowiązania komandytariusza do wniesienia wkładu. W przypadku, gdy komandytariusz pomimo stosownego zobowiązania nie wniesie rzeczywiście w całości lub częściowo umówionego wkładu, pozostali wspólnicy, jak i sama spółka komandytowa, może na drodze sądowej dochodzić od komandytariusza wykonania obowiązku do wniesienia umówionego wkładu.

Wkład wnoszony przez komandytariusza i jego wartość muszą zostać określone przez wspólników już w umowie spółki komandytowej. W umowie takiej wspólnicy mogą ponadto szczegółowo określić sposób i termin wniesienia wkładu do spółki komandytowej, np. termin zawarcia umowy, na mocy której na spółkę zostanie przeniesione prawo własności samochodu, stanowiącego własność komandytariusza, a wnoszonego jako wkład do spółki komandytowej. Przedmiot wkładu komandytariusza do spółki oraz informacja o tym, w jakiej części wkład został wniesiony przez komandytariusza, jak również zwroty wkładu podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorców (art. 38 pkt 6 lit. e ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r.  o Krajowym Rejestrze Sądowym, t.jedn.: Dz. U. 2007 r. Nr 168 poz. 1186). Informacje te mają istotne znaczenie, gdyż wraz z wysokością zarejestrowanej sumy komandytowej informują o zakresie odpowiedzialności danego komandytariusza za zobowiązania spółki komandytowej (zobacz wyjaśnienie: Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki komandytowej).

Wkłady można podzielić na pieniężne i niepieniężne (zobacz także wyjaśnienie: Majątek spółki komandytowej). Wkładem pieniężnym jest określona suma pieniężna. Oczywiście wkład pieniężny winien być wyrażony w złotych polskich. Wniesienie wkładu następuje przez przekazanie spółce w ustalony sposób sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości ustalonego wkładu. Przedmiotem wkładu niepieniężnego mogą być przede wszystkim: nieruchomości (prawo własności nieruchomości) lub też rzeczy ruchome (prawo własności tych rzeczy), na przykład samochód, komputer itp. Przedmiotem wkładu do spółki może być przeniesienie lub też ustanowienie na rzecz spółki innego niż własność prawa, na przykład przeniesienie na spółkę wierzytelności przysługującej wspólnikowi w stosunku do osoby trzeciej, przeniesienie na spółkę prawa z patentu przysługującego wspólnikowi, ustanowienie na rzecz spółki ograniczonego prawa rzeczowego, na przykład prawa użytkowania nieruchomości. Przedmiotem wkładu do spółki może być wreszcie zobowiązanie wspólnika do świadczenia na rzecz spółki określonych usług lub wykonywania określonej pracy, na przykład świadczenie przez komandytariusza będącego księgowym usług księgowych na rzecz danej spółki komandytowej.

W przypadku, gdy mamy do czynienia z wkładem niepieniężnym istotnym jest jego wycena, to jest ustalenie wartości wkładu. Przepisy kodeksu spółek handlowych nie nakładają na wspólników jakichkolwiek szczególnych obowiązków w tym zakresie. W szczególności przedmiot wkładu nie musi podlegać wycenie przez biegłego rewidenta, jak to ma miejsce w przypadku wkładów niepieniężnych do spółki akcyjnej. Wspólnicy mogą sami dokonać ustalenia wartości wkładów niepieniężnych (oczywiście mogą również powierzyć wykonanie takiej wyceny specjaliście z danej dziedziny). Wartość wkładów musi zostać podana w umowie spółki, wycena zostać musi dokonana najpóźniej w momencie zawierania umowy spółki. Wspólnicy winni możliwie dokładnie ustalić rzeczywistą wartość wkładów wnoszonych do spółki i taką wartość wskazać w umowie spółki.

Zobacz również wyjaśnienie:

- Stosunki wewnętrzne spółki komandytowej

 

Autor: Bartłomiej Stoiński